Từ ưu đãi đến áp lực: Mặt trái của chính sách thuế quan 'Cây gậy và Củ cà rốt’

Trong thế giới thương mại toàn cầu, những quyết định không chỉ đến từ con số – mà còn từ những chiến lược tinh vi như 'Cây gậy và củ cà rốt', nơi mỗi bước đi đều có thể thay đổi cục diện cuộc chơi.

Khi thương mại quốc tế không còn là cuộc chơi sòng phẳng

Trong môi trường kinh tế toàn cầu đầy biến động, các quốc gia không chỉ cạnh tranh bằng năng lực sản xuất hay lợi thế tài nguyên. Mà ngày càng dùng đến những chiến lược tinh vi hơn – nơi thuế quan trở thành công cụ vừa để ban thưởng, vừa để trừng phạt.

Mỹ, với vai trò siêu cường thương mại, đang sử dụng chính sách thuế không đơn thuần là nhằm bảo vệ thị trường nội địa, mà còn để định hình lại cán cân quyền lực kinh tế. Và đó chính là lúc chiến lược “Cây gậy và củ cà rốt” được đưa vào cuộc chơi – với những mặt trái mà không phải ai cũng nhìn thấy ngay.

“Cây gậy và củ cà rốt” là gì?

Đây là một khái niệm được sử dụng rộng rãi trong chính trị và ngoại giao, mô tả cách một quốc gia (hoặc tổ chức) sử dụng sự kết hợp giữa phần thưởng (củ cà rốt) và hình phạt (cây gậy) để gây ảnh hưởng và thay đổi hành vi của đối tượng khác.

Trong lĩnh vực thương mại quốc tế, phần thưởng có thể là ưu đãi thuế, quyền tiếp cận thị trường, trong khi hình phạt có thể là hạn chế nhập khẩu, áp thuế cao hoặc kiểm soát đầu tư.

Chiến lược này đã được dùng như thế nào trong quá khứ?

Mặc dù là một khái niệm bắt nguồn từ quan hệ đối ngoại, nhưng trong thương mại, nó từng nhiều lần được sử dụng để định hình lại chuỗi cung ứng toàn cầu:

- Thập niên 1980: Mỹ áp dụng thuế cao với ô tô Nhật để buộc các hãng như Toyota, Honda phải xây nhà máy sản xuất tại Mỹ – và “tưởng thưởng” bằng việc miễn thuế linh kiện.

- Giai đoạn 2000s: Các hiệp định thương mại song phương (FTA) được ký kèm với ưu đãi thuế – nhưng đi kèm là yêu cầu mở cửa thị trường tài chính, viễn thông.

- Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung (2018–2020): Mỹ đánh thuế hơn 500 tỷ USD hàng Trung Quốc, nhưng lại miễn hoặc giảm cho một số quốc gia Đông Nam Á để “lôi kéo” dịch chuyển chuỗi cung ứng.

Trong cả ba thời kỳ, mô hình đều giống nhau: ưu đãi là công cụ để thiết lập mối quan hệ, nhưng nếu vi phạm “luật chơi”, cây gậy sẵn sàng vung xuống.

Bối cảnh hiện tại: Ưu đãi thực chất là thử thách ngầm?

Hiện nay, Hoa Kỳ đang sử dụng chiến lược “Cây gậy và củ cà rốt” trong chính sách thuế quan để điều chỉnh hành vi thương mại của các quốc gia.

- Tổng thống Donald Trump đã áp dụng mức thuế cơ bản 10% đối với hầu hết hàng hóa nhập khẩu, với mức thuế lên đến 245% đối với hàng hóa Trung Quốc và 25% đối với ô tô nhập khẩu.

- Các công ty như Shein, Target và Walmart đã thông báo tăng giá sản phẩm do chi phí sản xuất tăng cao . Các sản phẩm điện tử như điện thoại thông minh và máy tính xách tay cũng đối mặt với giá tăng và tình trạng thiếu hàng do thuế quan .

- Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cảnh báo rằng thuế quan của Mỹ có thể làm giảm tăng trưởng kinh tế toàn cầu và tăng lạm phát trong năm 2025, mặc dù không dẫn đến suy thoái toàn cầu.

- Giữ nguyên hoặc giảm thuế cho Việt Nam và một số nước ASEAN trong các mặt hàng như dệt may, gỗ, nông sản, linh kiện điện tử.

Thoạt nhìn, đây là cơ hội lớn cho Việt Nam. Nhưng vấn đề nằm ở chỗ: các ưu đãi này không miễn phí.

Mỹ đang kỳ vọng Việt Nam kiểm soát tốt gian lận thương mại, chứng minh nguồn gốc hàng hóa, và không trở thành “trạm trung chuyển trá hình” cho hàng Trung Quốc.

Một khi không đáp ứng được kỳ vọng – dù chỉ trong một thời gian ngắn – chính sách có thể “quay xe”, giống như nhiều lần Mỹ từng làm trước đó. Và cây gậy lúc ấy sẽ không chỉ dừng lại ở thuế quan – mà có thể kéo theo các biện pháp tài chính, kiểm soát ngoại thương, thậm chí là giới hạn đầu tư.

Tác động ẩn lên thị trường Forex: Cơ hội và Rủi ro

Trong bối cảnh dòng tiền toàn cầu đang tìm kiếm sự ổn định, bất kỳ thay đổi nào về thuế quan cũng tác động trực tiếp đến thị trường tiền tệ, đặc biệt là Forex.

Những phản ứng đã thấy rõ:

- USD tăng giá do chính sách thuế bảo hộ làm giảm nhập khẩu → khiến các đồng tiền đối tác chịu áp lực giảm giá.

- Tỷ giá USD/VND, USD/CNY biến động mạnh – đặc biệt sau các thông báo điều chỉnh thuế.

- Forex trader bị thử thách bởi độ nhiễu cao từ chính sách ngắn hạn và thông điệp chính trị chưa rõ ràng.

Không chỉ vậy, với các quốc gia được xem là “đối tác chiến lược”, sự phụ thuộc vào ưu đãi thuế khiến tỷ giá dễ bị thao túng ngầm bởi các đòn bẩy chính sách – làm gia tăng độ rủi ro cho nhà đầu tư và doanh nghiệp nhập khẩu/nguyên liệu.

Mặt trái của “ưu đãi”: Gây nghiện và dễ tổn thương

Một điểm cần lưu ý: khi một quốc gia được hưởng ưu đãi thuế lâu dài, nền kinh tế dễ phát triển dựa vào “lợi thế tạm thời”. Nhưng nếu chính sách thay đổi, hệ lụy sẽ vô cùng nặng nề:

- Mất thị phần xuất khẩu nhanh chóng nếu thuế ưu đãi bị rút lại.

- Doanh nghiệp không kịp thích nghi vì đã quen với điều kiện “ưu ái”.

- Đồng nội tệ dễ rơi vào thế phòng thủ, ảnh hưởng đến ổn định kinh tế vĩ mô.

Vậy nhà đầu tư Forex nên làm gì?

Trong một thế giới mà thương mại không chỉ là chuyện hàng hóa, thông tin chính xác và kịp thời là vũ khí mạnh nhất. Nếu bạn là Forex trader, cần theo sát các động thái chính sách thuế – không chỉ từ Mỹ mà cả phản ứng từ các nước bị ảnh hưởng. Hãy sử dụng ứng dụng WikiFX để:

1. Theo dõi biến động tỷ giá và tin tức kinh tế – chính trị toàn cầu;

2. Cảnh báo sớm các rủi ro từ thị trường;

3. Đánh giá độ uy tín sàn môi giới, giúp bạn an tâm trước mỗi lệnh mở vị thế.

4. Kết nối với các chuyên gia và cộng đồng trader toàn cầu, mang lại góc nhìn đa chiều về rủi ro kinh tế vĩ mô.

Biểu thuế là thông điệp, không phải bảng giá

Ưu đãi chỉ dành cho người đi đúng “luật chơi”. Và đôi khi, ngay cả khi được “cà rốt”, bạn vẫn phải nhìn xem có dây buộc phía sau không. Thế giới Forex và thương mại toàn cầu không bao giờ đứng yên. Nếu bạn không theo kịp, bạn sẽ bị bỏ lại phía sau. Đừng để thị trường quyết định thay bạn.

Truy cập WikiFX ngay hôm nay để:

+ Tra cứu thông tin và đánh giá độ uy tín của hơn 66.000 sàn môi giới;

+ Nhận cảnh báo rủi ro sớm từ các sự kiện tài chính – chính trị;

+ Cập nhật chính sách thuế quan mới nhất ảnh hưởng đến giao dịch Forex.

WikiFX – Nền tảng tra cứu thông tin ngoại hối hàng đầu thế giới